Derby (15). Velež Mostar – Zrinjski Mostar

Zrinjski na okres 47 lat zniknął z piłkarskiej mapy Europy.

Stolica Hercegowiny
Mostar, to nieformalna stolica Hercegowiny, licząca ponad 110 tys. mieszkańców. Nazwa miasta pochodzi od charakterystycznego niewielkiego mostu łączącego dwa brzegi rzeki Neretwy. Most został wybudowany w 1566 r., niestety zburzony w czasie wojny bałkańskiej przez Chorwatów w 1993 r. Symbol miasta, który widnieje także w herbie, odbudowano w 2004 r.

Mostar wygląda baśniowo, jakby wyjęty z jakiejś gry komputerowej. Przesadzam? Chyba nie, zresztą, spójrzcie sami:

Rodeni i Plemići
Fudbalski Klub Velež Mostar powstał 26 czerwca 1922 roku.

Nazwa klubu pochodzi od góry znajdującej się w pobliżu Mostaru, która zwie się tak samo.

Przydomek klubu, to „Rodeni” (Rodowici).

Barwy Veležu, to kolory czerwony i biały.

Velež Mostar rozgrywa swoje mecze na położonym malowniczo stadionie Vrapčići, który może pomieścić 7 tys. kibiców.

Hrvatski športski klub Zrinjski Mostar został założony w 1905 r. i jest najstarszym piłkarskim klubem w Bośni i Hercegowinie. Klub założyli młodzi Chorwaci kierowani przez prof. Kustrebę.

Nazwa Zrinjski jest używana od 1912 r. i pochodziła od znanego w historii Chorwacji szlacheckiego rodu Zrinskich.

Przydomek klubu, to „Plemići” (Szlachta).

Barwy klubu, to kolory biały i czerwony.

Zrinjski swoje mecze rozgrywa na stadionie Bijeli Brijeg, który może pomieścić 25 tys. widzów.

Odległość między stadionami w linii prostej wynosi ok. 5,8 km.

Trofea
Obie drużyny z Mostaru mają łącznie pięć klasycznych trofeów na swoim koncie, nie są to więc kluby wielce utytułowane, ale biorąc pod uwagę sytuacje polityczne, represje i inne czynniki wpływające również na sport, nie powinno to szczególnie dziwić.

Nie było jednak tak źle, jeśli prześledzimy dzieje obu klubów i osiągnięcia zarówno krajowe jak i międzynarodowe.

Za czasów byłej Jugosławii, drużyna Veležu zawsze grała w pierwszej lidze tego kraju. Wśród wszystkich bośniackich drużyn w lidze jugosłowiańskiej, Velež był tą najlepszą i najpopularniejszą wśród fanów w całej Hercegowinie.
Klub trzykrotnie zostawał wicemistrzem Jugosławii i dwukrotnie zdobywał Puchar tego kraju.

Największy sukces międzynarodowy Veležu miał miejsce w sezonie 1974/75, kiedy to klub doszedł do ćwierćfinału Pucharu UEFA eliminując po kolei: Spartaka Moskwa, Rapid Wiedeń i Derby County! Zatrzymał ich dopiero holenderski Twente.

Zrinjski, to dwukrotny mistrz Bośni i Hercegowiny oraz zdobywca Pucharu kraju w 2008 r.

Klub nie odniósł znaczących sukcesów ani w Europie, ani w lidze Jugosłowiańskiej, gdyż tam w ogóle nie grał… Dlaczego? Otóż Zrinjski na okres 47 lat zniknął z piłkarskiej mapy Europy. Stało się tak za sprawą dekretu wydanego tuż po wojnie przez komunistyczne władze Jugosławii, który zakazywał używania nazw i symboli narodowych. Zrinjski się do nakazu nie dostosował i za karę musiał zawiesić działalność. Reaktywowany w 1992 r. działa po dziś dzień kontynuując tradycje klubu założonego w 1905 r.

Velež Mostar
Puchar Jugosławii – 2 razy

Zrinjski Mostar
Mistrzostwo BiH – 2 razy
Puchar BiH – 1 raz

Mostarski gradski derbi
Derby Mostaru były rozgrywane 39 razy. Byłoby ich zapewne o wiele więcej, gdyby nie ów komunistyczny zakaz i 47-letnia absencja klubu Zrinjski…

Zrinjski wygrywał 20 meczów, Velež 14, a remisy zanotowany tylko pięć razy!

Pierwsze derby rozegrano we wrześniu 1922 roku; Velež wygrał wtedy 2:1.

Najwyższe zwycięstwo Veležu miało miejsce 24 czerwca 2003 r. Wynik brzmiał 4:1.

Najwyższa wygrana Zrinjskiego w derbach, to dwukrotnie 4:0 i raz 5:1. Wszystkie te wyniki padły przed wybuchem II wojny światowej (1923, 1928 i 1931).

Najwięcej goli w derbach kibice obejrzeli we wspomnianym 1931 r. (Zrinjski – Velež 5:1) oraz w 1938 r. (Velež – Zrinjski 4:2).

Grali w obu klubach
Piłkarzy grających w obu klubach ze stolicy Hercegowiny można policzyć na palcach jednej ręki. Udało mi się wyłowić trzech, o których kilka słów poniżej:

Blaž Slišković znany jako Baka – Napastnik ur. w 1959 r. w Mostarze. Wychowanek Veležu, tam w latach 1976-81, gdzie rozegrał 123 oficjalne mecze i zdobył w nich 25 bramek.
Na zakończenie kariery w Zrinjskim (lata 1996-98).
W reprezentacji Jugosławii zagrał w 26 spotkaniach i zdobył trzy gole. W kadrze BiH natomiast tylko dwa mecze bez zdobyczy bramkowej.
Uważany za najlepszego „technika” swojego pokolenia, kariery wielkiej jednak nie zrobił… Zwany swego czasu „Maradoną Bałkanów”, chwalony przez samego Zinedine’a Zidana, który mówił, iż Slišković był jednym z jego idoli w młodości.

Mario Ivanković – Chorwacki obrońca ur. w 1975 r. w Salzgitten w Austrii. Wychowanek Veležu, stamtąd jednak oddany do Zrinjskiego jeszcze jako junior. W tym klubie trzykrotnie, gdzie gra do dziś.
W lutym 2009 r. wybrany najlepszym sportowcem Mostaru za 2008 r.
Siedmiokrotnie grał w juniorskich reprezentacjach Chorwacji. Zwany przez kibiców „Maka”.

Slaven Musa – Pomocnik, ur. w 1971 r. w Mostarze. Wychowanek Veležu, gdzie grał trzy sezony (1989-92). U derbowego rywala dwukrotnie (1992-93 i 1997-02). Był pierwszym kapitanem Zrinjskiego po reaktywacji w 1992 r.
Podkreślający swą miłość do klubu i jego kibiców, jest przez nich bardzo szanowany. Uznany za jednego z najlepszych piłkarzy w historii „Plemići”. Obecnie jest trenerem tego klubu.

Red Army i Ultras Zrinjski
Oba kluby, mimo, że Mostar nie jest dużym miastem, posiadają spore grupy fanatycznych i oddanych fanów. Są ze swoimi klubami na dobre i na złe, świetnie zorganizowani, używają pirotechniki, mają ogromne sektorówki, flagi na płot oraz na kijach, tzw. „machajki”. Są kompletnymi grupami Ultras, tak jak praktycznie wszystkie ekipy kibicowskie na Bałkanach.

Bałkańscy kibice są porywczy i bywają niebezpieczni, zarówno na stadionach, jak i poza nimi. Biorąc pod uwagę konflikt bałkański, który miał miejsce stosunkowo niedawno, różne grupy etniczne reprezentujące także kluby piłkarskie mają sobie niejednokrotnie „coś do powiedzenia”.

Doszło nawet do tego, że UEFA przy losowaniach stara się tak dzielić koszyki, by ekipy z Bałkanów nie trafiły na siebie w Pucharach. Zaczęło się od sezonu 2007/08, kiedy to Zrinjski Mostar trafił na serbski Partizan Belgrad. W Mostarze wybuchła ogromna awantura, która ze stadionu przeniosła się na ulice miasta…

Velež, to klub, któremu kibicują bośniaccy muzułmanie, ludzie o lewicowych poglądach (w herbie klubu widnieje czerwona gwiazda). Są też wśród nich kibice serbscy i chorwaccy, choć są na trybunach mniejszością.

Zrinjski, to natomiast klub w 100 procentach chorwacki. W herbie widnieje charakterystyczna chorwacka szachownica, a pełna nazwa klubu, to: Hrvatski športski klub Zrinjski Mostar. Fani klubu, to prawicowy i skrajnie prawicowy elektorat.

Ciężko określić, który klub ma więcej fanów w Mostarze i okolicach, gdyż zarówno Bośniaków jak i Chorwatów jest tam podobna ilość; mniej więcej po 35% populacji Mostaru.

Zorganizowana grupa kibiców Veležu, to „Red Army” założona w 1981 r. Mniejsze zorganizowane ekipy pozostające jednak w strukturach RA, to: „Zealots”, „Carina”, „Furia”, „Union Jack Crew” i „Brigata Rossa”.

Odpowiednikiem „Czerwonej Armii” u derbowego rywala, jest „Ultras Zrinjski” założona w 1994 r. Mniejsze grupy wchodzące w skład głównej ekipy, to: „Fighters Zrinjski”, „Avenija”, „Eagles” i „Capljina”.

„Ultras Zrinjski” w sezonie 2007/08 popadł w konflikt z zarządem, który obarczył ich winą za wydarzenia w czasie wspomnianego meczu z Partizanem. W grę wchodziło również słabe zaangażowanie piłkarzy i niepochlebne wypowiedzi niektórych graczy o kibicach.
Cóż, w niektórych krajach takie rzeczy nie przechodzą bez echa wśród kibiców. A już na pewno nie w krajach bałkańskich…

Dariusz Kimla