Patroni z Ameryki Południowej (1). Argentyna I

Zapraszamy na minicykl traktujący o historii i futbolu…

Europejskie kluby piłkarskie odwołują się w swoich szyldach przede wszystkim do nazw geograficznych (regionów, miast, dzielnic, rzek), tak aby jak najlepiej odzwierciedlać tożsamość kibiców wywodzących się z lokalnej społeczności oraz wywoływać w nich poczucie dumy z przynależności do tej konkretnej wspólnoty. Często są to też skróty podkreślające piłkarski lub (szerzej) wielosekcyjny charakter organizacji.
Przeglądając tabele lig południowoamerykańskich (w wersji dla hazardzistów: „Przeglądając oferty zakładów bukmacherskich”), da się zauważyć, że na tym kontynencie znacznie częściej niż w Europie można znaleźć kluby, które mają w swojej nazwie postaci historyczne.
O ile w Kolumbii, Ekwadorze i Wenezueli takich przykładów brakuje, o tyle w przypadku (zwłaszcza) Argentyny, Chile i Peru jest to znacznie powszechniejsze zjawisko. Kim byli patroni tych klubów i z czego zasłynęli, że postanowiono ich uhonorować w tak okazały sposób?

Argentyna (cz. I)
Jedną z najważniejszych postaci w historii Ameryki Południowej jest Jose de San Martin (1778-1850) – bohater narodowy Argentyny, Chile oraz Peru. San Martin, wykształcony w Europie żołnierz, mający doświadczenie w walce z Francuzami w Hiszpanii, po powrocie na kontynent południowoamerykański zorganizował armię i dowodził nią w bataliach przeciwko Europejczykom. Najpierw uczestniczył w zakończonej sukcesem wojnie o niepodległość Argentyny (1810-1818). Następnie przeprawił się wspólnie z Bernardo O’Higginsem przez Andy i odniósł zwycięstwa pod Chacabuco i Maipu (1817-1818), które w efekcie przyniosły wolność Chilijczykom. Na koniec zdobył Limę (1821) i ogłosił niepodległość Peru. W 1822 roku, po spotkaniu z innym wyzwolicielem – Simonem Bolivarem, zrezygnował z dalszych działań zbrojnych, przekazując mu dowództwo w walce o wolność dla reszty kontynentu. San Martin wyemigrował do Francji, gdzie zmarł w Boulogne-sur-Mer. Imieniem San Martina nazwano kilka klubów piłkarskich w Argentynie – m.in. Club Atletico San Martin, założony w 1907 roku w San Juan oraz Club Atletico San Martin założony w 1909 roku w Tucuman. Niestety, żaden z klubów nazwanych imieniem San Martina nie dorównał wielkim osiągnięciom swojego patrona. Do największych sukcesów obu zespołów można zaliczyć sam awans do najwyższej klasy rozgrywkowej w Argentynie. Inne drużyny, które w swojej nazwie odwołują się do San Martina, można znaleźć też w Mendozie, Burzaco i Formosie.

Kolejnym bohaterem narodowym Argentyny jest generał Manuel Belgrano (1770-1820), wykształcony na Uniwersytecie w Salamance prawnik i ekonomista. Po powrocie ze studiów w Hiszpanii Belgrano zaangażował się w działalność polityczną. W czasie wojny o niepodległość Argentyny był jednym z przywódców „Rewolucji Majowej” w 1810 roku (dwa lata wcześniej Napoleon zmusił do abdykacji króla Ferdynanda VII i osadził na hiszpańskim tronie swojego brata Józefa Bonaparte, co znacznie osłabiło władzę na koloniami; sytuację tę wykorzystali mieszkańcy Buenos Aires, którzy usunęli wicekróla La Platy i powołali rząd tymczasowy – „Pierwszą Juntę”). Następnie Belgrano dowodził w zwycięskich bitwach pod Tucuman i Saltą. W 1812 roku zaprojektował i zaprezentował pierwszą flagę Argentyny (dwa poziome pasy: biały i niebieski). Nazwiskiem jednego z architektów niepodległego państwa nazwano kilka klubów piłkarskich – m.in. z Santa Rosy, Parany i San Francisco. Jednak najbardziej znanym jest utworzony w 1905 roku – Club Atletico Belgrano, z siedzibą w Cordobie. To właśnie Belgrano, w 2011 roku, po pamiętnym dwumeczu (2:0 i 1:1) sprawił, że River Plate pożegnało się z najwyższym poziomem rozgrywek. Zespół z Cordoby reprezentował Argentynę na arenie międzynarodowej (Copa Sudamericana 2013, 2015, 2016).

Guillermo Brown (1777-1857) urodził się w Irlandii jako William Brown. Będąc dzieckiem wyemigrował z rodzicami do Stanów Zjednoczonych, a później osiadł w Ameryce Południowej. W latach 1810-1818 dowodził marynarką wojenną i uczestniczył w wojnie o niepodległość Argentyny. W bitwie morskiej pod Montevideo pokonał Hiszpanów. W wojnie argentyńsko-brazylijskiej (1825-1828) kierował obroną wybrzeży Argentyny, pokonując wroga w bitwie pod Juncal. W latach 50. w czasie wojny domowej bronił Buenos Aires przed armią generała Urquiza. Brown, uznawany za ojca marynarki wojennej (dzień jego urodzin jest obchodzony jako Święto Marynarki Wojennej), to jedna z najbardziej zasłużonych postaci w historii Argentyny. Na cześć admirała Browna nazwano kilka klubów piłkarskich. Jeden z nich, założony w 1945 roku – Club Social y Atletico Guillermo Brown, ma siedzibę w Puerto Madryn. Drużynie z Patagonii nie udało się jeszcze awansować na najwyższy szczebel rozgrywek ligowych. Także inna drużyna, której patronem jest admirał – Club Atletico Brown z Ardogue (również utworzony w 1945 roku), nie zdołała do tej pory awansować do argentyńskiej pierwszej ligi. Starszy od swoich imienników jest założony w 1922 roku – Club Almirante Brown. Drużyna z siedzibą w Isidro Casanova znana jest z występów na drugo i trzecioligowych boiskach. W niższych ligach argentyńskich można znaleźć także najstarszy spośród wymienionych (utworzony w 1917 roku) Club Almirante Brown z Arrecifes, który na początku tego stulecia był nawet bliski awansu do argentyńskiej pierwszej ligi.

Następny zasłużony wojskowy i polityk, z okresu walki o niepodległość Argentyny, to generał Gregorio Araoz de Lamadrid (1795-1857). Wspólnie z Manuelem Belgrano toczył boje z Hiszpanami na północy kraju, a w czasie wojny domowej opowiedział się po stronie unitarystów w konfrontacji z federalistami. Lamadrid był także gubernatorem Tucuman, Mendozy i Cordoby. W późniejszym okresie zasłynął jako zagorzały przeciwnik dyktatora Juana Manuela de Rosasa. Na cześć generała nazwano założony w 1950 roku w Buenos Aires – Club Atletico General Lamadrid, który występuje w niższych klasach rozgrywkowych.

Justo Jose de Urquiza (1801-1870) był podobnie jak wymienieni wcześniej bohaterowie, wojskowym i politykiem. W latach 50. XIX wieku będąc gubernatorem prowincji Entre Rios zbuntował się przeciwko autorytarnym rządom Juana Manuela de Rosasa. W lutym 1852 roku pokonał dyktatora w bitwie pod Caseros, co doprowadziło do upadku jego rządów. Rok później Argentyna przyjęła konstytucję (wzorowaną na amerykańskiej), a sam Urquiza został prezydentem kraju (1854-1860). Prowincja Buenos Aires odmówiła uznania jego władzy, co doprowadziło do wojny domowej. W 1861 roku Urquiza został pokonany w bitwie pod Pavon przez armię Buenos Aires i wrócił do swojej posiadłości w Entre Rios, gdzie w 1870 roku został zamordowany razem z dwójką synów przez politycznych przeciwników. Jego imieniem nazwano założony w 1936 roku w Caseros klub – Asociacion Social y Deportiva Justo Jose de Urquiza, którego największym sukcesem są występy na trzecim poziomie rozgrywek ligowych.

Zbuntowaną prowincją Buenos Aires w wojnie domowej z armią federalną Urquizy przewodził Bartolome Mitre (1821-1906) – żołnierz, polityk, a także pisarz. To właśnie Mitre pokonał Urquizę pod Pavon i zjednoczył kraj, w którym prowincja Buenos Aires narzuciła warunki zarówno polityczne, jak i gospodarcze reszcie kraju. Mitre w 1862 roku został prezydentem Argentyny i sprawował urząd przez kolejnych sześć lat. W latach 1865-1870, dowodził armią swojego kraju w „wojnie paragwajskiej”. Mitre to także założyciel (1870) istniejącej do dziś gazety „La Nacion”. Pod koniec życia został historykiem i pisarzem – autorem biografii m.in. Jose de San Martina i Manuela Belgrano. Tuż po śmierci Mitre, w 1907 roku, w Santiago del Estero założono Club Atletico Mitre, który ma za sobą występy na zapleczu argentyńskiej ekstraklasy.

Wśród patronów argentyńskich klubów są nie tylko bohaterowie wojny o niepodległość oraz konfliktów zbrojnych z sąsiadami. Przykładem może być Domingo Faustino Sarmiento (1811-1888) – pisarz, historyk, a także prezydent Argentyny w latach 1868-1874. Sarmiento zasłynął jako twórca nowoczesnego, powszechnego i najlepszego systemu edukacji na kontynencie. Założył kilkaset szkół, również dla kobiet. Jego wkład w rozwój edukacji narodowej jest tak ogromny, że nawet Dzień Edukacji Narodowej obchodzi się w Argentynie 11 września, w rocznicę jego śmierci. Sarmiento zreformował armię, wspierał rozwój infrastruktury i kolei. Ten gorący orędownik modernizacji Argentyny jest patronem kilku klubów piłkarskich, spośród których najbardziej znanym jest założony w 1911 roku w Junin Club Atletico Sarmiento, obecnie występujący w pierwszej lidze argentyńskiej. Inne kluby odwołujące się w swojej nazwie do Sarmiento, mają swoje siedziby w Resistencii i La Bandzie.

Politykiem, który współpracował zarówno z Bartolome Mitre, jak i Domingo Sarmiento był Dalmacio Velez Sarsfield (1800-1875). Ten wybitny argentyński prawnik był ministrem finansów w okresie prezydentury Mitre oraz ministrem spraw wewnętrznych za kadencji Sarmiento. Velez Sarsfield zyskał sławę jako twórca kodeksu cywilnego Argentyny, uchwalonego w 1869 roku. Kodeks ten przetrwał aż do 2015 roku i miał wpływ na systemy prawa cywilnego w innych krajach kontynentu. Velez Sarsfield stał się patronem klubu piłkarskiego w sposób pośredni. Pod koniec 1909 roku, po tym jak deszcz przerwał towarzyski mecz, kilku młodzieńców schroniło się na stacji kolejowej „Velez Sarsfield” w dzielnicy Buenos Aires – Floresta, planując utworzenie klubu. Owocem tej dyskusji był założony 1 stycznia 1910 roku – Club Atletico Argentinos de Velez Sarsfield. Klub ten jedenaście razy sięgał po mistrzostwo kraju, triumfował także w rozgrywkach międzynarodowych. W 1994 roku, pod wodzą trenera Carlosa Bianchiego i z Jose Luisem Chilavertem w bramce, argentyński klub zwyciężył (0:1; 1:0 k. 5:3 w finale z Sao Paulo) w Copa Libertadores oraz w Pucharze Interkontynentalnym (2:0 z AC Milan). Oprócz Bianchiego (najlepszy strzelec w historii klubu) i Chilaverta dla Club Atletico Velez Sarsfield grało wielu znanych piłkarzy, m.in. Nery Pumpido, Jose Basualdo, Oscar Ruggeri, Diego Simeone oraz Nicholas Otamendi.

Łukasz Wierzbowski